Atlantikwall met 550 ‘Texelse’ bunkers
Maar liefst 550 bunkers liet Hitler bouwen om Texel te beschermen tegen de invasie van de Geallieerden. Ze maakten deel uit van de Atlantikwall, een meer dan 5.000 kilometer lange verdedigingslinie, die vanaf het noordwesten van Spanje langs de kusten van West-Europa tot het noordelijkste puntje van Noorwegen liep.
Hitlers bunkers
Hitlers bunkers waren niet de eerste verdedigingswerken op het eiland. Fort De Schans bij Oudeschild werd al in 1574 in opdracht van Willem van Oranje gebouwd en eeuwen later door Napoleon flink uitgebreid. Het Nederlandse leger bouwde in 1938 en 1939 Batterij Den Hoorn: een commandopost op het Loodsmansduin en drie bijbehorende geschutskazematten in de nabijgelegen Bollekamer. De Duitse marine confisqueerde deze direct na de capitulatie. Het geschut werd verplaatst naar de duinen bij De Cocksdorp, waar later de Noordbatterij zou worden gebouwd.
Neue Westwall
Vanaf 1941 namen de Duitsers hun taak steeds serieuzer. De douane in De Koog, De Cocksdorp en Oudeschild werd bewapend en er kwam een luchtafweerbatterij bij De Mok aan de zuidkant van het eiland. Ook op het vliegveld werd afweergeschut geplaatst. In het dak van de commandopost op Loodsmansduin werd een gat gemaakt, zodat het luchtruim beter in de gaten kon worden gehouden. En ook op het Badhotel in De Koog en bij de vuurtoren bij De Cocksdorp werden luchtwachtposten ingericht.
Toen duidelijk werd dat de bunkers te klein waren, liet de Duitse legerleiding een reeks nieuwe ontwerpen en bouwen. Van beton dit keer in plaats van baksteen of hout. Van mei tot augustus 1942 werd gewerkt aan de Neue Westwall en in de winter van 1943 werd een begin gemaakt met de Atlantikwall.
September 1943
Naarmate de oorlog langer duurde, kwamen er steeds meer soldaten naar het eiland, onder wie ook ingelijfde krijgsgevangenen, zoals Brits-Indiërs, Kaukasiërs en Georgiërs. Op het ‘hoogtepunt’ van de bezetting, in september 1943, ging het in totaal om een kleine 2800 manschappen. Om hen onder te brengen, werden onder meer in de Bollekamer en in De Dennen op grote schaal manschappenverblijven gebouwd.
De bevrijding
Direct na de bevrijding namen Texelaars bezit van de Duitse bouwwerken. Alles wat ze konden gebruiken, werd meegenomen. Sommige bunkers veranderden in een paardenstal of kippenhok. In het zogenoemde bunkerdorp nabij Den Hoorn woonden nog jaren Texelaars die door de woningschaarste nergens anders terecht konden. Later werden ze verhuurd als vakantiehuisjes.
Vanaf de jaren vijftig werden bunkers op grote schaal opgeblazen en afgevoerd. Wat nu rest, is niet veel meer. In 2011 nam het Waddenfonds het initiatief om de geschiedenis van de Atlantikwall voor de toekomst veilig te stellen. Het Luchtvaart- & Oorlogsmuseum Texel werd als meest geschikte partij gevraagd om hier op Texel inhoud aan te geven. In de winter van 2017/2018 haalden vrijwilligers een groot deel van het museum leeg en richtten ze het opnieuw in. Een groot aantal maquettes van bunkers en een indrukwekkende expositie over de Russenoorlog zijn sindsdien de ‘eyecatchers’. Op touchscreens is heel eenvoudig allerlei informatie op te vragen over de bunkers.
Vanaf september 2020 is een ‘audio experience’ te bezoeken in De Vlijt, de bunker tegenover het vliegveld. Ook deze expositie gaat over de Russenoorlog, de laatste veldslag van de Tweede Wereldoorlog in Europa, die op Texel werd uitgevochten en zelfs tot weken na de officiële bevrijding voortduurde.
