Deze keer een artikel over de Duitse kustverdediging ter zee en inbeslaggenomen kotters door de Duitse bezetter. Verschillende Texelse kotters ontkwamen daar niet aan en werden zodanig aangepast dat ze voor specifieke doeleinden konden worden ingezet.

Veel kotters werden in de oorlog omgebouwd tot zogenaamde Vorpostenboot (Vorpostensicherungsboot) en voorzien van luchtafweergeschut, waarbij ze werden gebruikt als patrouillevaartuig en om scheepskonvooien te beveiligen. Tot deze categorie schepen behoorden onder andere de TX4 "Texelstroom", TX11 "Drie gebroeders", TX32 "Ora Et Labora", TX33 "De Poolster", TX37 "Anthonie" en TX51 "Arie Geertje".

Behalve de Vorpostenboote opereerden er ook nog verschillende andere typen vaartuigen bij de door de Duitsers te verdedigen kusten: Havenschutzboote, Minensuchboote, Räumboote, Sperrbrechers en Schnellboote. In tegenstelling tot de andere schepen waren de Minensuchboote, Räumboote en Schnellboote geen geconfiskeerde schepen, maar ik noem ze hier toch even om het overzicht compleet te maken.

De Havenschutzboote, waarvoor ook enkele Texelse kotters zijn omgebouwd, waren voornamenlijk actief in de bescherming van havens. De Minensuchboote, Räumboote en Sperrbrechers werden gebruikt voor het opsporen en opruimen van mijnen die veelal door Engelse vliegtuigen voor de kust waren gedropt. Daarbij waren de Minensuchboote de standaard schepen voor het opsporen van mijnen; De Räumboote waren kleine wendbare schepen en werden voor dat doel gebruikt in ondiepe kustwateren en havens. Sperrbrechers waren bijzondere mijnenvegers... Dit waren omgebouwde vrachtschepen die een versterkte romp hadden gekregen en uitgerust waren met een systeem voor het genereren van een magnetisch veld, waardoor zeemijnen die waren voorzien van een magnetische ontsteking, voortijdig tot ontploffing konden worden gebracht.
De Schnellboote hadden in tegenstelling tot de andere schepen geen defensieve, maar een offensieve taak. Het waren kleine snelle torpedoboten die vooral in de nacht werden ingezet en in Nederland opereerden vanuit de havens van IJmuiden en Rotterdam.

De meeste Texelse kotters zijn na de oorlog weer teruggekeerd naar het eiland, maar de TX11, TX24 en de TX33 kwamen niet meer terug…

Tekst: Jan Nieuwenhuis

Bijschrift foto: Kotter omgebouwd tot Vorpostenboot

De Alouette III helikopter was vóór 1995 een bekende verschijning in het Nederlandse luchtruim en is onder andere in gebruik geweest bij de Koninklijke Luchtmacht (KLu).
Vooral de Texelaar die wel eens over de Postweg rijdt zal de Alouette herkennen, want er staat er eentje langs de weg bij de hangaar van het vliegveld!

De Alouette bij het vliegveld is gespoten in de kleuren van een reddings-(SAR) helikopter van de KLu met de registratie H-08 en het de heli staat daar sinds het voorjaar van 2016.
De 'echte' H-08 bestaat overigens niet meer... Die Alouette, met de naam 'Wilma', werd na een ongeval op 8 oktober 1971 afgeschreven.

Het toestel dat hier op Texel staat had oorspronkelijk de registratie A-366 en deed van april 1966 tot januari 1995 dienst bij de KLu. Daarna is de heli gebruikt als grondinstructieheli bij de HTS in Haarlem en vervolgens bij de TU in Delft. Tot slot is het, na een tijdelijke opslag op de vliegbasis Gilze-Rijen, uiteindelijk naar Texel 'verhuisd'...

De Alouette III was in het verleden ook regelmatig te zien bij de Texel Airshows… Vaak waren dit toestellen van het Grasshoppers aerobatiekteam van de KLu, opgericht in 1973. Het team vloog met vijf toestellen in een zwart-wit gestreept en later rood-wit-blauw kleurenschema. Na het uitfaseren van de Alouette III helikopter door de KLu werd het team in 1995 opgeheven.

De Alouette had ook enkele bijzondere taken… Leden van het Koninklijk huis werden vaak per KLu Alouette vervoerd naar verschillende bestemmingen in Nederland, waaronder Texel: op 18 juni 1969 bracht onder andere toenmalig koningin Juliana een bezoek aan het eiland in een Alouette III van de luchtmacht, waarbij men landde op het voetbalveld van De Koog aan de Boodtlaan.
Op 9 juni 1976 arriveerde Prins Claus met een Alouette III SAR-helikopter om het Natuurrecreatiecentrum Texel te openen.

Verder zijn er ook wel buitenlandse Alouette III’s op Texel geweest, zoals de Franse heli met registratie F-BHOS van het bedrijf Heli Union. Het toestel was in verband met de zoektocht naar olie ingehuurd door oliemaatschappij Elf Petroland en was daarvoor in 1964 enige tijd op het vliegveld gestationeerd.

Tekst:
Jan Nieuwenhuis

Bijschrift foto:
De ‘Grashoppers’ tijdens de Texel Airshow van 1992 (foto: Ed de Bruijn)

De inhoud van deze aflevering is anders dan anders, vanwege het overlijden van Bram van Dijk. Hij was onze zeer gewaardeerde vrijwilliger, die een grote bijdrage heeft geleverd aan het museum. Veel materiaal van wat hij heeft verzameld is in het museum terug te vinden. Zaterdag 20 april 2024 is hij onverwacht overleden.

Bram werd door velen gezien als een bijzonder enthousiaste persoon, die zich sinds 1985 heeft ingezet om nabestaanden op te sporen van vliegtuigbemanningen die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen en hier op Texel zijn begraven. Zijn onderzoek zorgde ervoor dat over deze onfortuinlijke vliegers veel informatie bekend is geworden, hetgeen hij samen met Harry de Graaf in het boekje ‘Het verhaal achter de grafsteen’ heeft vastgelegd. Het boekje kwam uit in 2000 en gaf een overzicht van alle omgekomen vliegers die hier op het eiland hun laatste rustplaats hebben gevonden.

In 2005 kwam een nieuw boek uit met de titel ‘Hun leven voor ons leven’ en gaf een uitgebreid overzicht van wat er zich allemaal in de lucht boven en rond Texel heeft afgespeeld. Het boek werd ter gelegenheid van ‘60 jaar bevrijding’ gepresenteerd. Op initiatief van het Comité 4/5 mei werd daarin ook informatie opgenomen over de oorlogsmonumenten op het eiland en een lijst van Texelaars die als gevolg van de oorlog zijn omgekomen. In een apart deel zijn ook de locaties terug te vinden van de negen zwerfkeien die op verschillende plekken op het eiland zijn neergelegd. Deze monumenten zijn geplaatst in de buurt van de plek waar in de oorlog een vliegtuig is neergestort. Ze zijn een blijvend eerbetoon aan de bemanningen van deze toestellen.

Door zijn onderzoek heeft Bram veel contacten opgebouwd met families in onder andere Engeland, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland. Ook onderhield hij contact met Amerikaanse families, waarvan de omgekomen vliegers in eerste instantie op Texel werden begraven. Na de oorlog zijn de Amerikanen uiteindelijk allemaal overgebracht naar andere begraafplaatsen.

Brams nalatenschap in de vorm van het vele materiaal dat hij heeft verzameld, is voor het museum van onschatbare waarde en we zullen nog lang aan hem terugdenken als een zeer bevlogen en actieve vrijwilliger.

Tekst: Jan Nieuwenhuis

Bijschrift foto: Bram gefotografeerd in 2015 met zijn boek

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er vele bommen niet op de juiste plek terechtgekomen, zo ook op Texel. In februari 2022 heb ik hier al eerder  iets over geschreven.
Ook in het Marsdiep zijn er bommen beland die het doel hebben gemist. Er werden daar zeer regelmatig schepen aangevallen door onder andere Beaufighters en Blenheims van de Royal Air Force en behalve de ‘missers’ werd er ook wel eens een verkeerd doel geraakt; Zo ook op de zondagmiddag van 6 oktober 1940...

Blenheim piloot sergeant Terry Waples was die middag er op uitgestuurd om enkele eerder waargenomen schepen in de omgeving van Den Helder op te zoeken en indien mogelijk aan te vallen.
Bij aankomst zag de bemanning van de Blenheim echter geen schepen op zee, maar de waarnemer aan boord van het toestel identificeerde een schip in Den Helder, tenminste dat dacht hij...

Wat hij in werkelijkheid zag was de Dr. Wagemaker van TESO in de haven van Oudeschild en dat was voor één van de bemanningsleden op dat schip een catastrofale vergissing!
Het was die dag redelijk bewolkt en de bewolking hing laag, zodat de piloot zonder problemen een aanval kon inzetten vanuit de dekking van de wolken. De aanval verliep dan ook geheel volgens plan, want Waples kwam met zijn toestel recht voor het schip uit de wolken en kon zo vanaf geringe hoogte met vier bommen van 250 pond het schip bombarderen.
De bommen waren voorzien van een tijdvertraging om het mogelijk te maken ze van lage hoogte af te werpen, zodat het toestel niet door de bomexplosie zelf kon worden geraakt.

Tijdens de aanval werd de 60-jarige TESO dekknecht Tijs Boon (geb. 1880, Den Hoorn) het onschuldig slachtoffer. Hij was iets eerder aan boord aanwezig dan zijn collega's en werd op het voordek van de Dr. Wagemaker dodelijk getroffen.
Tijs was getrouwd met Antje Lemstra (geb. 1884, Den Helder) en het gezin werd op het eind van de oorlog nogmaals getroffen door oorlogsgeweld... Hun dochter Pieternella Charlotte (geb. 1925, Oudeschild) kwam op 6 april 1945 tijdens de Georgische Muiterij om het leven in Oudeschild en werd slechts 19 jaar oud…

Bijschrift foto: De getroffen Dr. Wagemaker in de haven van Oudeschild

Bron foto: Historische Vereniging Texel

Tekst: Jan Nieuwenhuis