Alle Texelaars weten dat er regelmatig militaire vliegtuigen rondvliegen in de buurt van het eiland, en dat waren vaak F-16 gevechtsvliegtuigen. Inmiddels raakt dat toestel een beetje in de vergetelheid omdat ze inmiddels deels vervangen zijn door de F-35, een toestel dat iets meer opvalt vanwege het geluid dat het produceert! Deze maand heeft Nederland echter toegezegd F-16’s te gaan leveren aan de Oekraine en zo staat de F-16 opeens weer volop in de belangstelling...

Uiteraard werd er regelmatig geoefend met de F-16's boven de Noordzee en het oefengebied “Cornfield Range“, oftewel de Vliehors.
In enkele krantenartikelen is te lezen dat het met die oefeningen niet altijd even goed ging… Je moest zelfs op de controletoren op Vlieland oppassen dat er niet op je geschoten werd!
In 1992 schoot een Deense F-16 er een oefenraket op af, in 2013 beschoot een Nederlandse F-16 met zijn boordkanon de controletoren en in 2016 nam een F-16 ook het ‘verkeerde doel’ onder vuur... Op een enkele lichtgewonde na zijn bij al deze 'vergissingen' gelukkig geen dodelijke slachtoffers gevallen!
Overigens was de F-16 niet het enige toestel dat de controletoren raakte, in 2001 werd de toren geraakt door de beschieting van een Tornado jachtvliegtuig van de Duitse luchtmacht.

Behalve deze incidenten zijn er ook enkele F-16’s verongelukt tijdens oefeningen op de Vliehors. In het museumarchief hebben we een aantal foto’s, gemaakt in juli 2006, van brokstukken van een F-16 in de Waddenzee. De foto's zijn gemaakt op zo’n 7,5 mijl ten noordoosten van De Cocksdorp, vanaf het onderzoeksschip Navicula van het NIOZ dat toevallig in de buurt was.
De F-16 was afkomstig van vliegbasis Volkel, en zoals te zien is op de foto was er van het toestel niet veel meer over. Gelukkig wist de piloot zichzelf in veiligheid te brengen door gebruik te maken van zijn schietstoel.
De wrakstukken werden door reddingboten van Texel, Vlieland, Terschelling, en de al aanwezige Navicula opgespoord en zoveel mogelijk geborgen en naar Den Helder gebracht.

De crash van de F-16 was overigens niet het eerste toestel dat bij oefeningen op de Vliehors verloren ging; In 1980 was er al een F-16 gecrasht in het IJsselmeer, in 1992 verongelukte een F-16 in de Noordzee en in 2005 verongelukte een Belgische F-16. Bij al deze crashes hadden de piloten minder geluk, want zij overleefden het helaas niet…

Bijschrift foto: Wrakstukken van de F-16

Soms zie je wel eens wat op het vliegveld waarvan je denkt, heb ik dat wel goed gezien? Dus, voor alle zekerheid maar even wat foto's gemaakt voor het museumarchief... Zo ook van het vliegtuig wat op 4 augustus 2014 een tussenlanding maakte op de Texelse grasmat.

Het gaat hier om een Engelse Hawker Hurricane met een markering van de Finse luchtmacht, wat verdacht veel lijkt op een herkenbaar symbool uit de Tweede Wereldoorlog: het Duitse hakenkruis... Hoewel het symbool (de swastika) in de jaren voor en tijdens de oorlog door de nazi's werd gebruikt, had het zijn oorsprong reeds ver voor onze jaartelling.

Hier in Europa wordt het vooral geassocieerd met het nationaal-socialisme, maar de Finse Luchtmacht maakte er al gebruik van sinds 1918. Ook staat het symbool van de nazi's in een hoek van 45 graden en is het zwart van kleur, terwijl het bij de Finnen blauw was en rechtop stond.

In maart 1940 werden vanuit Engeland twaalf Hurricanes naar Finland overgevlogen, om de Finse luchtmacht te helpen met de winteroorlog tegen Rusland. Op 16 februari 1942 maakte een 'Russische' Hurricane (zij vlogen inmiddels ook met die toestellen) als gevolg van motorstoring een noodlanding op het ijs van een Fins meer. Het toestel werd samen met onderdelen van twee andere Russische Hurricanes, ook in handen van de Finnen, opgeknapt en kreeg de registratie HC-465. Het toestel heeft nooit meer deelgenomen aan luchtgevechten en vloog in mei 1944 voor het laatst.

De Hurricane werd vervolgens opgeslagen en is uiteindelijk gesloopt. Het toestel dat op Texel landde, met registratie HC-465, is dus niet het ‘originele’ toestel, maar een Canadese Hurricane die werd gebouwd in 1941 en in gebruik is geweest voor de Canadese kustverdediging. Dat toestel crashte in november 1942 en werd pas in 1990 geborgen en overgebracht naar Engeland, waar het werd gerestaureerd en voorzien van de registratie G-CBOE (kosten, een slordige 1,5 miljoen Euro!). De Hurricane was, toen het toestel op Texel kwam, in privé eigendom van Phil Lawton, een schatrijke Brit die was getrouwd met een Finse. Omdat zij in Finland gingen wonen werd het toestel in Finse kleuren met de registratie HC-465 gespoten.

Het toestel is voorzien van een Rolls Royce Merlin 27 liter V12 motor, en verbruikt tijdens een normale vlucht zo’n 200 liter per uur... Met de huidige brandstofprijzen is het dus geen 'goedkoop toestelletje' om mee te vliegen… Nog afgezien van de aanschafprijs…

Foto’s: Jan Nieuwenhuis

Er zijn genoeg foto’s van personen die ‘iets’ met de Tweede Wereldoorlog te maken hebben gehad én een link met Texel hebben… Zo hebben we in het archief verschillende foto’s van Antonius Johannes Daniëls, een naam die de meesten waarschijnlijk niets zal zeggen, maar die bekend stond als "de Texelse piloot"...

Daniëls was geen 'echte' Texelaar want hij werd in 1902 in Arnhem geboren, maar op 25 april 1925 trouwde hij op het eiland met de toen 19-jarige Maartje Zegel uit Oudeschild. Destijds was hij als korporaal vliegtuigmaker gelegerd op het Marinevliegkamp ”De Mok”.
Ook werd hij enkele malen uitgezonden naar het toenmalig Nederlands Oost-Indië voor een periode van vier jaar. In 1934 was hij met zijn vrouw en hun zoon Eef op het eiland Java gestationeerd als sergeant vliegtuigmaker met vliegbrevet. Het was voor hem een dramatisch jaar, omdat zijn vrouw in Soerabaja overleed op de nog jonge leeftijd van 28 jaar! Zijn zoon werd teruggebracht naar Texel en opgevoed door zijn opa en oma; Pieter en Antje Zegel.

Tijdens de mobilisatie in Nederland was Daniëls weer terug op “De Mok”, maar niet voor lang… De oorlogsdreiging werd steeds reëler en daarom besloot de marineleiding de vliegtuigen te verspreiden en zo kwam hij met een Fokker C-XIV.W bij Akersloot op het Alkmaardermeer terecht.
In de meidagen van 1940 heeft hij meerdere verkenningsvluchten uitgevoerd, maar op 14 mei werd besloten dat alle nog intact zijnde marinevliegtuigen naar Frankrijk zouden uitwijken. Van daaruit werden de toestellen op 22 mei naar Engeland overgevlogen, waar Daniëls bij het Nederlandse 321 Squadron terecht kwam (later opgegaan in 320 Squadron). Hij vloog achtereenvolgens met onder andere de Avro Anson en Hudson.

In Engeland trouwde Daniëls met Hilda Annie Clare Jackson en uit dat tweede huwelijk werd een dochter geboren. Kort na de bevrijding landde hij met een Piper Cub op een weiland bij Oudeschild om zijn schoonfamilie en zijn zoon te bezoeken… dat was destijds op Texel groot nieuws!
Helaas heeft hij niet lang van de bevrijding kunnen genieten, want op 30 augustus 1945 stortte hij met een vliegtuig neer bij Vaison la Romaine tijdens een hevige onweersbui boven het Rhônedal. Daniëls was de gezagvoerder van het toestel, de Douglas C-47 Dakota KJ974 van het No. 24 Squadron RAF Transport Command, en met hem kwamen alle veertien inzittenden om het leven.
Aanvankelijk werd hij op het Britse militaire kerkhof Mazargues bij Marseille begraven, maar in 1957 werd hij herbegraven op het Nederlandse Ereveld te Orry-la-Ville ten noorden van Parijs

Het is 20 mei 1945 als het Canadese leger op Texel aankomt en dan pas is ook voor het eiland de oorlog definitief afgelopen. Op een aantal foto’s in het museumarchief van de bevrijding en de repatriëring van de Georgiërs staat een militair met de bijzondere naam 'Lord Tweedsmuir' en die naam verdient wellicht enige uitleg...

Zijn eigenlijke naam was John Norman Stuart Buchan en hij kreeg de adelijke titel 2nd Baron Tweedsmuir na het overlijden van zijn vader, John Buchan, 1st Baron Tweedsmuir. De naam Tweedsmuir komt van een landgoed in Schotland gelegen aan de 156 km lange rivier de Tweed.
Maar waarom werd hij dan Lord Tweedsmuir genoemd en niet 2nd Baron Tweedsmuir? Daar is een verklaring voor. .. Een Baron is de laagste orde van de Britse adel en Lord is een aanspreekvorm voor elk lid van die adel. Hij werd dus aangesproken met de algemene aanspreektitel 'Lord'... dus Lord Tweedsmuir!

Hij werd geboren op 25 november 1911 in Londen en was de zoon van een Schotse vader en Engelse moeder, Susan Charlotte Grosvenor. Zijn vader overleed bij een noodlottig ongeval in  1940; Als gevolg van een beroerte gleed hij uit en kwam daarbij met zijn hoofd tegen de rand van een bad terecht, waarbij hij een ernstige fatale hoofdwond opliep.
Lord Tweedsmuir trouwde in 1948 met de Schotse Priscilla Grant (Geb. Thomson). Zij was de weduwe van Major Sir Arthur Lindsay Grant die in 1944 was gesneuveld. In 1978 overleed zij aan de gevolgen van kanker en twee jaar later trouwde Lord Tweedsmuir met Lady Jean Grant. Hij overleed op 20 juni 1996 in North Berwick (Schotland).

Nog even terug naar de repatriëring van de Georgiërs... Lieutenant Colonel Lord Tweedsmuir was bij hun vertrek van het eiland, als officier van de Civil Affairs Staff van het 1st Canadian Corps, mede verantwoordelijk voor de onderhandelingen met de overlevende Georgiërs over hun terugkeer naar de Sovjet-Unie.

Om de repatriëring soepel te laten verlopen en om ervoor te zorgen dat de Georgiërs als bondgenoten werden aangezien, stelde hij een brief op namens de commandant van het 1st Canadian Corps waarin de prestaties van de Georgiërs nogal positief werden voorgesteld… Dit was overigens geen overbodige luxe omdat onder het bewind van Stalin, de Georgiërs anders niet op veel compassie hoefden te rekenen…

Foto: Aan de kade in Den Helder, de Dokter Wagemaker met rechts vooraan (de militair met de jas over de linkerarm) Lord Tweedsmuir  in gesprek met een Canadese officier.
[Foto: C.J. Woods / Public Archives of Canada – Collectie: J.A.C. Bartels / Gemeentearchief Texel]