Dat het vliegveld van Texel in 1937 werd geopend is bij de meeste, zeker bij de wat oudere Texelaars, wel bekend. Wellicht minder bekend is dat op 1 juli 1937 de eerste luchtlijn Schiphol-Texel door de KLM werd geopend met de vlucht van een Fokker F.VIIa die vanwege de kleur al gauw de naam "De Blauwe Tesselaar" kreeg... Niet te verwarren met het schapenras "De Blauwe Texelaar", want tja, ze lijken niet echt op elkaar...

Van de Fokker F.VIIa zijn veel foto’s gemaakt, waarop onder andere ook de eerste passagiers staan die vanaf Schiphol naar Texel vlogen: de familie Kerkmeer uit Haarlem. Zij gingen op bezoek bij de fam. J. (Wan) van Leeuwen die vlakbij het vliegveld woonde.
Het toestel waarmee ze vlogen was de PH-AEB die op 20 december 1927 in dienst kwam bij de KLM, en toen nog de registratie H-NAEB had. Op 28 februari 1929 werd deze  veranderd in PH-AEB. Op 10 mei 1940 werd de Fokker verwoest tijdens Duitse Luchtaanvallen op Schiphol.

De H-NAEB (PH-AEB) was opgebouwd uit onderdelen van andere toestellen ... De romp was afkomstig van de Fokker F.VIIa H-NADH, die weer was voorzien van de vleugel van de Fokker F.VIIa H-NABM die in juni 1925 bij een ongeval betrokken was geweest. Een eerdere Fokker F.III met eenzelfde registratie had in juli 1923 ook een ongeval gehad, waarbij de vleugel werd gebruikt voor de bouw van deze tweede H-NABM. Voor de H-NAEB (PH-AEB) was de vleugel dus eigenlijk al een 'derdehandsje'...

Behalve korte vluchten in Nederland, waaronder dus naar Texel, heeft een Fokker F.VII (de H-NACC) in 1924 ook een eerste vlucht naar Nederlands-Indië gemaakt. Vanaf de begin jaren ’30 werd dat ook de langste, regelmatig bevlogen luchtroute ter wereld. En leuk om te weten, en wat nu niet meer is voor te stellen… Tijdens deze vluchten was het soms zó koud dat de passagiers bontmantels en een warmwaterstoof kregen om warm te blijven!

Helaas staat er geen Fokker F-VIIa bij ons in het museum (deze past niet echt... met een vleugelspanwijdte van bijna 22 meter) maar mocht iemand een origineel exemplaar van het toestel van dichtbij willen bekijken, dan kan men terecht bij het Luchtvaartmuseum Aviodrome bij Lelystad Airport, of ietsje verder weg… in het Transportmuseum in Luzern, Zwitserland.

Bijschrift foto:  De eerste passagiers naar Texel, bij vertrek vanaf Schiphol

Bron foto: Dick C. Kerkmeer

Door: Jan Nieuwenhuis

Iets meer dan 10 jaar geleden kreeg het LOMT uit handen van de Engelsman Dennis Feary een grote hoeveelheid documenten over wat zich op de Noordzee bij de Waddeneilanden heeft afgespeeld in de Tweede Wereldoorlog.

Bij het materiaal zaten onder andere Duitse 'Kriegstagebucher der 18. Minensuchflottille', 'Kriegstagebücher des U.- Jäger 116' en "Geheime!" documenten van de 'Befehlshaber der der Nordsee'.
Behalve deze Duitse documenten zat er ook veel Engels materiaal bij, waaronder een grote stapel ORB's ('Operations Record Books') waarin de activiteiten van verschillende Royal Air Force squadrons van dag tot dag staan beschreven.

Ook kregen we veel digitaal materiaal, waaronder verschillende foto’s, over de geschiedenis van de Britse onderzeeër HMS H49; Dennis Feary is de zoon van één van de opvarenden van de in de Noordzee, op circa 19 km van de Texelse kust gezonken Britse onderzeeër.
Feary was in de zomer van 2011 ook al eens in het museum geweest, samen met een groep oud-leerlingen van het Beaumont College in Old Windsor (Engeland). De oud-leerlingen ('old boys' zoals de officiële term luidt) van de in 1967 gesloten school, eren met herdenkingen andere oud-leerlingen die in de oorlog zijn omgekomen; De kapitein van de H49 was een 'old-boy' van Beaumont.

Nog even in het kort het verhaal van de HMS H49: Op 18 oktober 1940 werd de H49, een in 1919 gebouwde Engelse onderzeeër, door dieptebommen van de Duitse onderzeebootjagers UJ-116 en UJ-118 tot zinken gSicherung ebracht. Van de 27 opvarenden overleefde er slechts 1 de aanval, ‘Leading Stoker’ George William Oliver; Hij werd waarschijnlijk door de luchtdruk van lekkende luchtflessen uit de zwaar beschadigde onderzeeër geslingerd. Oliver werd opgepikt door de Duitsers en heeft tot het einde van de oorlog in krijgsgevangenschap doorgebracht. De toen 30-jarige onderofficier Ernest William Feary, de vader van Dennis, kwam om het leven samen met de rest van de bemanning.

De duikboot bevindt zich op zo'n 27 meter diepte en ligt daar nog steeds als zeemansgraf voor de omgekomen opvarenden. In augustus 1982 vonden de Texelse duikers Hans Eelman, Jac. Betsema en Flip Duinker de onderzeeër bij toeval… ze waren op zoek naar een scheepswrak uit de Gouden Eeuw!
In 1987 stapten enkele familieleden van de opvarenden van de H49, waaronder Dennis Feary, aan boord van de Texelse kotter TX38 voor een herdenking bij de gezonken duikboot. De ook aan boord aanwezige duikers bevestigden daarbij een krans aan de onderzeeër…

Bijschrift foto:  De H49, gefotografeerd in oktober 1936

Vóór de Tweede Wereldoorlog was het op het marinevliegkamp De Mok een komen en gaan van militair personeel. Van één van hen, Jacobus {Koos} Weber, hebben we veel archiefmateriaal beschikbaar.

Koos Weber wordt op 29 juli 1917 in Rotterdam geboren als oudste van drie zonen van Jan en Grietje Weber. Zijn vader is dan gemobiliseerd als korporaal-torpedomaker, maar wordt later onderofficier-vliegtuigmaker vlieger bij de Marine Luchtvaartdienst (MLD). Hij wordt zo één van de eerste vliegers bij de MLD op Soesterberg.

De familie Weber verhuist naar Den Helder en nadat Koos zijn diploma heeft gehaald van de Rijks-HBS gaat hij op eigen verzoek vervroegd zijn dienstplicht vervullen bij de infanterie in Amersfoort. Na zijn dienstplicht werkt hij een klein jaar in Eindhoven als "chemiker" maar dat 'burgerleven' bevalt hem niet zo goed en in navolging van zijn vader besluit hij om ook vlieger te worden. Dat lukt, en op 8 mei 1939 wordt hij aangenomen in Rijkszeedienst als aspirant officier-vlieger op het Marine vliegkamp De Kooy. Op 16 oktober 1939 behaalt hij daar zijn vliegbrevet en wordt beëdigd als officier-vlieger der 3e klasse.

Na de opleiding op landvliegtuigen gaat hij naar het marinevliegkamp De Mok op Texel om daar verder opgeleid te worden als vlieger op watervliegtuigen van de MLD. Tijdens zijn verblijf op de Mok vallen de Duitsers Nederland binnen en als op 14 mei de toestand op De Mok onhoudbaar is geworden, besluit de commandant de gebouwen op het vliegkamp op te blazen. De Mok wordt ontruimd en het personeel dat daar werkzaam is gaat naar Den Burg waarbij de officieren in hotel de Lindeboom worden gelegerd.

Op 15 mei wordt Koos benaderd door enkele leerling onderofficier-vliegers die het plan hebben om uit te wijken naar Engeland. ‘s Avonds rond 21.00u wordt er met een boot(je) vanuit de haven van Oudeschild koers gezet richting Engeland en na ruim 13 uur zetten ze voet aan wal bij het plaatsje Southwold. Dan blijkt dat ze in hun onwetendheid, dwars door 3 mijnenvelden zijn gevaren!

Koos komt uiteindelijk terecht bij een Nederlands eskader vliegtuigen (later 320 en 321 squadron). Vanaf medio april 1941 vliegt hij met Lockheed Hudsons richting de Noorse kust om daar de Duitse ijzerertskonvooien aan te vallen. Op 30 augustus 1941 wordt zijn vliegtuig tijdens een aanval op het Duitse schip Troyburg neergeschoten.
Van de bemanning van het toestel, de Hudson V9065 "Moesi", is tot op de dag van vandaag nog iedereen vermist!

De ELTA, de Eerste Luchtverkeer Tentoonstelling Amsterdam, die werd gehouden van 1 augustus tot 15 september 1919 was volgens zeggen één van de mooiste tentoonstellingen over de luchtvaart na de Eerste Wereldoorlog, en... er was een link met Texel!

De tentoonstelling was een gezamenlijk project van Nederland, Engeland, Frankrijk en Italië, waarbij meer dan honderd vliegtuigen werden tentoongesteld. De toestellen werden gevlogen door talloze in die tijd bekende piloten, waaronder vliegers als Anthony Fokker en Sir John Alcock (hij maakte samen met Arthur Whitten-Brown de eerste non-stop vlucht over de Atlantische Oceaan). Ook verschillende befaamde piloten uit de Eerste Wereldoorlog zoals de Engelse vliegers Stanley Cockerell en Christopher Draper gaven acte de présence.

Luchtvaart was toen uiteraard nog niet zo ingeburgerd als nu en de belangstelling was dan ook groot; Er kwamen meteen al grote aantallen bezoekers op af, en toen de ELTA werd afgesloten was het totaal aantal bezoekers opgelopen tot ca. 1 miljoen!
Nederland had een groot aandeel in de organisatie waarbij Albert Plesman, de latere directeur van de KLM, voorzitter was van het dagelijks bestuur. De voor de tentoonstelling gebouwde expositiehallen zouden na het evenement in gebruik worden genomen door Anthony Fokker.

Dan nu de 'link met Texel'... In het museumarchief hebben we enkele fraaie foto’s van Italiaanse Società Anonima Nieuport-Macchi M.7's vliegboten op De Mok. De toestellen waren ter gelegenheid van de ELTA in Nederland, waarvoor ze uit Italië waren verscheept naar het marinevliegkamp. Daar werden de vliegboten in elkaar gezet en 'vliegklaar' gemaakt en overgevlogen naar Amsterdam. Uit veiligheidsoverwegingen kwamen de toestellen echter elke avond weer terug naar De Mok en de vliegers en het bijbehorende technische personeel bivakkeerde gedurende de tentoonstelling op het marinevliegkamp.

Op deze beschadigde maar bijzondere foto staat: "Ter herinnering van het bezoek van de Italiaansche vliegeniers aan het vliegkamp 'de Mok' te Texel (Holland)". Linksonder staat de naam Daniele Minciotti die samen met Umberto Maddalena en Raimondo Longo, één van de drie vliegers was van de Italiaanse toestellen. Omdat op de foto de datum 19 september staat geschreven, lijkt het erop dat de toestellen ook nog na afsluiting van de ELTA op Texel zijn geweest!
Verder is bekend is dat Umberto Maddalena in oktober 1919 met een Macchi M.8 vanaf De Mok naar Zweden is gevlogen…

Bron foto: Stefan de Vos